środa, 27 grudnia 2017

Ponieważ mogę być

Twardo stąpając po ziemi, obszedłem niebieskie przestworza. Grań nadziei oblodzona jak zawsze powstrzymała nieodpartą chęć wejścia. Świt zajaśniał na skraju ciemnego lasu. Wrota były jednak nadal zamknięte. Miarowy, pulsujący rytm życia wypełniał bezpieczną przestrzeń krzewu. Czerwień przeszywała każdy zakamarek odżywczym tchnieniem powietrza. Droga wydawała się łatwa - spowita słońcem polana jaśniała w oddali. Chybotliwy płomień świecy opromieniał kolejne wzniesienie. W cedrowej purpurze wiatru słychać było cichy szum wody. Wirujący pył formował pierwsze kształty. Z Twojej ręki, z Twojego natchnienia. Ponieważ możesz być - powiedziałeś.
Z dnia na dzień świt stawał się jaśniejszy, wypełniając odbitym echem kamienne ściany świątyń. Zasypana przepaść pomiędzy słowem a cierpieniem ożywiała nieistniejącą pustkę. Miecz otwierał nowe rany, a za horyzontem promień gwiazdy rozdzielał proch od piasku. Ponieważ mogę być - powiedziałeś. W cieple zwierzęcego oddechu, w matczynej miłości odkupienia, w ubogim hołdzie mądrości. Cielesność słowa wnosiła pokój, radość przebaczenia zatrzymywała bijące wahadło mosiężnego dzwonu. Nadzieja dosięgała nieprzeniknionej czerni mroku.
Pod skórą stworzenia niebo było tego samego gatunku. Wirujące cząsteczki przyciągały zapisane znaki galaktyk. Nad powierzchnią, w kłębowisku myśli i uczuć, pogodzone przeciwieństwo rozpoczynało nową formę istnienia. W ciszy i pokoju, w nieutulonym wnętrzu, w zespoleniu ziemi i powietrza.
Gdy zajaśniał nowy krzyk, potęga czasu wniosła promienie słońca na ośnieżone szczyty gór. Palone w dolinach ogniska przenikały zieloną powierzchnię. Formujące szyki wojska powiększały graniczne terytorium, za przepaścią myśli i uczynków. Wschody i zachody wydały się niezmiennie te same. Wytyczona droga pustyni nabierała realnych kształtów. Nie wiedziałem, dlaczego. Szukając natrafiałem na coraz mocniej kaleczące dłonie ostre wierzchołki strachu. Ponieważ mogę być - powiedziałeś. W odłamkach tablic rozbitych za siódmym morzem, w pojedynczym wnętrzu czerwonego kwiatu, w każdym spojrzeniu, w którym jesteś. Mogę być...

niedziela, 10 grudnia 2017

Sens samorządu

Mamy dzisiaj do czynienia często z niezrozumieniem i niewłaściwym interpretowaniem pozycji i znaczenia samorządu terytorialnego. Z jednej strony absolutyzuje się jego rolę, z drugiej zaś lekceważy struktury samorządowe, uznając je za niewiele znaczące elementy społecznej aktywności, podobne do organizacji pozarządowych, stowarzyszeń, zrzeszeń zawodowych itp. Obie postawy są dalekie od tego, czym rzeczywiście jest i być powinien samorząd terytorialny.
Warto więc zauważyć, że po pierwsze to państwo stanowi podstawę istnienia samorządu terytorialnego. Całkowicie nieuprawnione jest widzenie wspólnoty państwowej jako swoistego związku mniejszych jednostek, np. gmin, obejmowanych przez większe – powiaty, prowincje, dalej regiony itp. Jest dokładnie odwrotnie: to właśnie pastwo jako całość, autonomiczny rodzaj bytu społecznego o charakterze politycznym, umożliwia istnienie i działalność samorządów terytorialnych. Specyficzny kształt tych jednostek wynika najczęściej z historycznych procesów, konstytuujących dane państwo, które w rozstrzygnięciach prawnych, organizacyjnych i finansowych stwarza także ramy funkcjonowania samorządów terytorialnych na swoim terenie. W tym kontekście niewłaściwe jest więc i iluzoryczne widzenie samorządu jako autonomicznej wspólnoty, oddzielanie spraw samorządowych od spraw państwowych, czy wręcz przeciwstawianie ich sobie. Samorząd terytorialny jest bowiem częścią państwa, jego elementem pozwalającym na zaspokojenie w najlepszy możliwy sposób potrzeb zbiorowych, które mają charakter odnoszący się do mniejszego niż państwowe terytorium. Stąd też, mimo że mamy w skali globu do czynienia z wieloma modelami ustrojowymi różnych państw, to jednak w każdym z nich występują podmioty o charakterze samorządowym, zajmujące się realizacją tego typu potrzeb. Samorządy (np. miejskie) nieraz powołują się na znacznie dłuższe funkcjonowanie niż współczesne formy ich państw (tak jest np. we Włoszech), mimo to, ich działalność opiera się na podstawach ukształtowanych w ramach aktualnego systemu prawnego i państwowego.
Polski termin „samorząd terytorialny” wskazuje na istotny element tego typu podmiotów, jakim jest odwoływanie się do samoorganizacji obywateli, ich partycypacji w życiu państwowym. Na Zachodzie częściej używa się pojęć „władze lokalne”, czy „władze regionalne”, akcentując inny aspekt funkcjonalny jednostek samorządowych. Wypełniają one bowiem rolę administracji państwowej na danym terenie, zarządzają niejako w imieniu państwa powierzonymi sprawami publicznymi, dysponując w tym zakresie m.in. uprawnieniem do władczych rozstrzygnięć. W naszym systemie prawnym rozstrzygnięcia takie mają charakter tzw. "decyzji administracyjnych". Nie są to jednak z reguły decyzje wydawane tylko w imieniu danej wspólnoty samorządowej, są wydawane w imieniu państwa, które niejako ceduje swoje uprawnienie na rzecz konkretnego organu administracji publicznej – jednostek samorządowych i ich przedstawicieli. Z tego też powodu decyzje takie poddane są ogólnopaństwowym rygorom prawnym, z możliwością stosowania drogi odwoławczej, prowadzenia postępowań sądowych itp.
Samorządy są więc także podmiotami władzy publicznej. We współczesnym systemie demokratycznym wspólnie z administracją rządową (centralną) samorządy (władze lokalne i regionalne) tworzą administrację państwową. Szczegółowe konfiguracje i ich ukształtowanie w odniesieniu do różnych państw mogą być przy tym bardzo różne. Wynikają – jak wyżej wskazano - z historycznych uwarunkowań danego kraju, aktualnych konsensusów politycznych, dokonywanych przekształceń ustroju państwowego i in. Pomijając już kwestie wielkości, mamy więc do czynienia z różnym stopniem autonomiczności podmiotów samorządowych, co szczególnie jest akcentowane w ustrojach monarchicznych i federalistycznych, z jednolitą lub niejednolitą strukturą i zadaniami podmiotów lokalnych i regionalnych, z rozstrzygnięciami organizacyjnymi i finansowymi mniej lub bardziej uzależniającymi wspólnoty samorządowe od administracji rządowej, z mniejszą lub większą reprezentacją władzy centralnej i administracji podległej rządowi na poziomie lokalnym i regionalnym, itp. Podkreślić jednak należy, że we wszystkich systemach demokratycznych przestrzegana jest ogólna zasada powierzania wspólnotom lokalnym poprzez wybieranych przez ich mieszkańców, a nie mianowanych z centrum przedstawicieli, realizacji zadań publicznych dotyczących tych wspólnot, wraz z odpowiednimi narzędziami, tj. umocowaniem prawnym ich działalności, przekazaniem części publicznych środków finansowych w formie dochodów do ich budżetu, zapewnieniem jakiegoś stopnia samodzielności w wypełnianiu powierzonych zadań i in.
Sprawowanie funkcji władzy publicznej odróżnia więc zasadniczo samorząd terytorialny od różnych podmiotów samoorganizacji obywateli o charakterze społecznym, takich jak stowarzyszenia, związki zawodowe, samorządy zawodowe i in. Podmioty takie bowiem reprezentują przede wszystkim swoich członków. Mimo że są bardzo istotne dla życia państwowego, to jednak nie wypełniają zadań państwa w tym sensie, w którym czynią to samorządy terytorialne. 
Lokalne i regionalne samorządy, podobnie jak władze państwowe (ustawodawcze i wykonawcze) poddane są powszechnej kontroli obywateli. We współczesnym rozumieniu państwo jest przede wszystkim wspólnotą polityczną, takimi wspólnotami, obejmującymi wszystkich mieszkańców danego terenu – niezależnie od ich woli – są również samorządy lokalne i regionalne. Dlatego też przedstawiciele wspólnot lokalnych i regionalnych są zobowiązani nie tylko do działania na rzecz państwa, ale również na rzecz swoich mieszkańców. Reguła ta utwierdzona jest poprzez system ustalania reprezentacji do ustawodawczych i wykonawczych organów samorządowych, który jest analogiczny jak w ustalaniu reprezentacji do władz centralnych państwa – poprzez wolne wybory i czasowe ograniczenie sprawowanego mandatu w imieniu danej społeczności (kadencyjność). Różnica w wyborach ogólnokrajowych i samorządowych polega tylko na pewnych rozstrzygnięciach technicznych – np. co do długości kadencji oraz terytorialnego ograniczenia danych wyborów do tej wspólnoty samorządowej, której dane wybory dotyczą.
Uwarunkowania te sprawiają, że w państwach o ugruntowanych ustrojach demokratycznych wybory samorządowe (wybory władz lokalnych i regionalnych) są niemal tak samo ważne jak wybory do parlamentów państwowych. Świadczy o tym nie tylko zainteresowanie mediów, opinii publicznej, ale przede wszystkim szerokie zaangażowanie w takich wyborach najważniejszych współcześnie aktorów sceny państwowej, jakimi są partie polityczne. Przyjmuje się bowiem, że wyniki wyborcze osiągnięte przez dane ugrupowania w wyborach na poziomie lokalnym i regionalnym stanowią istotny element ukazujący poparcie społeczne dla danej formacji. Partie zaś poprzez swoich przedstawicieli w lokalnych i regionalnych samorządach mogą łatwiej realizować swój program i osiągać wyznaczone cele polityczne.

Tak więc samorząd jest ważną częścią demokratycznego państwa. Nie jest strukturą wyłączoną z życia państwowego, ale podmiotem, który wypełnia sens demokratycznego państwa. Niejako w jego imieniu realizuje określone zadania publiczne na danym terenie. Jego działalność może nawet jeszcze bardziej niż władzy centralnej uwidacznia rolę i zadania pochodzącej z wolnych wyborów władzy państwowej na rzecz mieszkańców.